Spor yapmak; çocuklarda sağlıklı gelişim ve büyüme için önemli bir araç olduğu gibi, boş zamanlarını keyifle geçirebilecekleri bir aktivitedir. Artistik jimnastik, anaerobik dayanıklılık,
kuvvet, hız, koordinasyon, esneklik, zarafet ve
branşa özgü antropometrik özelliklerin kombinasyonunun eşsiz bir şekilde sergilendiği bir spor branşıdır.
1 Yetenek belirleme konusunun önemi çocukların fiziksel özelliklerinin saptanmasının gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Spora erken yönlendirme, spor branşlarında üst düzey başarıya ulaşabilmek ile yakın ilişki göstermektedir. Yetenek belirleme, genç sporcuların doğru spor branşına yönlendirilebilmesi amacıyla seçilme ve gruplandırılmasının sağlanmasıdır.
2 Okul öncesi dönemde özellikle temel hareketlerin doğru olarak öğrenilmesi
gerekir. Çocukların gelişim düzeylerinin belirlenmesi, gerekli müdahalenin yapılabilmesi açısından
yetersizliklerin erkenden saptanması gereklidir.
3
Anaokullarında en az yer verilen ve aileler tarafından da en az önem gösterilen etkinlik, beden
eğitimi ve spor etkinlikleridir. Oysa, okul öncesi
eğitimde beden eğitimi programlarının bilinçli bir
şekilde planlanıp uygulanmayışı büyük bir eksiklik
oluşturmaktadır. Fiziksel aktivite yaşantıları, çocukların hareket becerilerinde başarılı olmalarını
sağlamaktadır.
4 Temel gelişim döneminde çocuğun
oyuna olan sınırsız ihtiyacı nedeni ile erken dönemde hayatına giren sportif oyun ve etkinlikler,
hem kendi yaş grupları ile bir arada olmasını sağlamakta hem de kurallara ve kararlara uyma, yenme
ve yenilmeyi kabullenme gibi deneyimler kazandırmaktadır.
5 Erken yaşlarda edinilen bu deneyimlerle kazanılacak temel bilgi, beceri ve alışkanlıklar,
çocuğun daha sonraki öğrenim yaşamının yanı sıra
sosyal ve duygusal yaşamını da biçimlendirecek
güçtedir.
4 Eğitimde de yeniden yapılanmacı çalışmalarla verilen aktif, yaratıcı ve zengin fırsatlar sayesinde insan yetiştirme düzenekleri olarak kabul
edilen öğretim programlarında öğrenci merkezli
eğitim ortamlarında öğrenciler birinci dereceden
katılımcı, uygulamacı ve değerlendirmeci rolü üstlenmektedir.
6
Altı ve yedi yaşları, ilk çocukluk döneminin
sonu ile ileri çocukluk döneminin başlangıcını kapsamaktadır. Bu dönemlerde çocuklar, temel hareketler döneminden sporla ilgili hareketler dönemine geçiş safhasındadırlar. Okul öncesi dönemin
sonunda çocuklar sportif beceriler için gerekli temel
hareket ve kombinasyonları kazanmış ve motor becerileri ustalıkla yapmaya başlamışlardır. Hareket
kalitesi her yıl biraz daha iyiye doğru gelişmektedir. Dört yaşında, tek ayak üzerinde uzun süre durabilen çocuk ancak beş yaşından itibaren sekmeyi
becerebilmektedir. Aerobik dayanıklılık ve esneklik
bu dönemde iyi gelişmiştir, fakat kuvvet gelişimi
henüz söz konusu değildir. Temel beceriler olan
denge, koşma, atlama, sıçrama, sekme, yakalama,
fırlatma, topa ayakla vurma gibi beceriler bu dönemin sonunda kazanılır.
7
Son yıllarda çocuk ve gençlerin fiziksel aktivite alışkanlığının azalma ihtimaline karşı birçok
ülkede fiziksel uygunluk ölçümlerinin yapılması
büyük önem kazanmaktadır. Okul öncesi dönemdeki çocukların motor becerilerinin belirlenmesi
ile ilgili birçok çalışma mevcuttur.
8-10 Okul öncesi
çocuklarda özel programlanmış uzun süreli fiziksel
aktivitenin motor beceriler üzerinde pozitif transfer etkisi yapabileceği varsayımı üzerine de çalışmalar mevcuttur.
11,12 Ülkemizde de çocukların
mevcut durumlarının ortaya konarak okul öncesi
dönemden itibaren bireylerin fiziksel uygunluklarını geliştirmeye yönelik programlar geliştirilmelidir. Bu bağlamda yapılan birçok araştırmada,
hareket eğitimi programlarının çocuklarda motor
becerileri geliştirdiği sonucuna varılmıştır.
13-15
Çocuk gelişiminde hareket; fiziksel, zihinsel ve
duygusal gelişiminin önemli bir parçasıdır. Hareketsizlik, yaşam şekline bağlı hastalıklarda risk faktörü olarak görülmektedir. Bu nedenle çocukların
düzenli ve bilinçli olarak hareket etmeleri okul öncesi dönemden başlayarak sağlanmalıdır.
15 Temel
hareket becerilerinin dengeli bir biçimde geliştirilmesinde, çocuklara verilen fırsatlar ve hareket eğitimi önemli bir rol oynamaktadır.
16
Buradan hareketle bu çalışmada, okul öncesi
dört-altı yaş grubu çocuklarının, temel motor hareketlerin geliştirilmesini içeren jimnastik antrenmanının uygulandığı deney grubu ile bu jimnastik
antrenmanın uygulanmadığı kontrol grubu arasında biyomotor yetilerin (durarak uzun atlama,dikey sıçrama, dinamik denge, reaksiyon zamanı,
motor beceri, el-göz koordinasyonu ve dikkat) gelişimi açısından farklılıkların araştırılması amaçlanmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEMLER
Bu çalışmada, araştırmanın evrenini, 2011/2012
eğitim-öğretim yılında il merkezinde bulunan bağımsız anaokullarına devam eden dört-altı yaş
grubundaki çocuklar oluşturmuştur. Bu anaokullarının arasından jimnastik antrenmanının yürütülebileceği fiziksel koşullara sahip olan anaokulu
örneklem olarak tercih edilmiş ve jimnastik antrenmanları antrenör belgeli jimnastik antrenörü
tarafından okul jimnastik salonunda uygulanmıştır. Valilik ve il milli eğitim müdürlüğünden
gerekli izinler alındıktan sonra çalışmaların yürütülmesine başlanmıştır. Araştırmaya başlamadan
önce “bilgilendirilmiş olur alma formu” araştırmaya
katılan öğrencilerin velilerine dağıtılmıştır. Ebeveynleri tarafından araştırmaya katılması kabul
edilen çocuklar çalışmaya dâhil edilmiştir. Ön test
ölçümleri çocuklar antrenmanlara başlamadan ve
ısınma yaptırılmadan test düzeneği çerçevesinde
alınmıştır. On iki haftalık jimnastik antrenmanının
uygulanmasından sonra son test ölçümleri yapılmıştır. Ön test ve son test ölçümleri pazartesi gününden başlayarak beş gün boyunca 08.00-17.00
saatleri arasında uygulanmıştır. Böylece anaokulunda toplamda 14 haftada ölçümler ve antrenmanlar tamamlanmıştır. Tüm ölçümler araştırmacı
ve üç yardımcısı ile yapılmıştır. Araştırmanın
bütün verileri, önceden hazırlanmış olan ölçüm
formlarına işlenmiştir. Testlerin uygulanması aşamasında ölçüm salonunda araştırmacı, yardımcılar
ve çocuktan başka kimsenin bulunmamasına özen
gösterilmiş, çocukların dikkatini dağıtabilecek nesneler kaldırılmıştır. Ölçüm salonunda oda sıcaklığının 24°C olmasına özen gösterilmiştir. Ön çalışma
sonucu edinilen bilgilere göre her iki grubun testleri, sırayla bir öğrencinin bütün testleri yapıldıktan sonra diğer öğrenci çağırılarak ölçülmüştür.
DURARAK UZUN ATLAMA TESTİ
Bacaklar omuz genişliğinde açılır ve başlangıç
noktasına geçilir. Atlayış gerçekleştirildikten sonra
çocuğun topuk hizasından başlangıç noktasına
olan mesafe cm cinsinden kaydedilir. Atlayışı iki
kez tekrarlanır. En yüksek değer analiz için kullanılır.
DİKEY SIÇRAMA TESTİ
Dikey sıçrama ölçümleri için Abalakov testi kullanılmıştır.
17,18 Ölçümlerde Takei 5406 Jumpmetre
kullanılmıştır. Takei jumpmetrenin daire biçiminde olan lastik kısmı yere sabitlendikten sonra
kemer çocukların göbek çukuru hizasında takılarak ipin gergin olması sağlanmış ve eller belde
dikey sıçrama yaptırılarak sıçrama yüksekliği ölçülmüştür. Alet sıçrama yüksekliğini cm cinsinden
vermektedir. Sıçradığı yükseklik çocuğun ilk sıçrama derecesi olarak test formuna yazılır ve ikinci
ölçüm aynı standartlarda tekrarlanır. Her çocuğun
iki kez sıçrama hakkı vardır. En yüksek değer analiz için kullanılır.
DİNAMİK DENGE ÖLÇÜM DÜZENEĞİ
Dinamik denge ölçümleri için “Prokin Tecno
Body” cihazı kullanılarak iki farklı ölçüm yapılmıştır.
1. Dinamik Denge Testi
(DD): Çift ayakla bipedal dinamik denge ölçümünün amaçlandığı
“Tecno Body” denge ölçüm düzeneği kurulur. Bu
çalışmada “Tecno Body” denge aletinin “easy” başlığı kullanılmıştır. Çocuk bilgisayarın ekranını görecek şekilde denge aletinin üzerine çıkar ve
dengesini sağladıktan sonra ekranda gördüğü yuvarlak içinde 30 saniye boyunca dengesini korumaya çalışır. Çocuk alet üzerinden düşerse veya
süre dolmadan inerse ölçüm tekrarlanır. “Equilibrium” ölçümü bittiğinde; alet gezinme uzunluğu (°),
alan boşluk yüzdesi, saniyede katedilen açı ortalamasının sayısı, öne-geriye eksende ulaştığı değerler
arasındaki ortalama, lateral eksende ulaştığı değerler arasındaki ortalama olmak üzere beş adet sonuç
verir. Yapılan iki uygulamadan en iyi uygulama alınır ve çıkan beş değer ölçüm formuna kaydedilir.
2. Dinamik Denge Slalom (DDS) Testi:
Bilateral anterior ve posterior vücut dengesini sağlamak
amacıyla “Tecno Body” denge ölçüm düzeneğinin
dik ve uzun olan başlığı takılarak slalom testi kurulur. Çocuk bilgisayarın ekranını görecek şekilde denge aletinin üzerine çıkar. Çocuk dengesini kurduktan sonra test başlatılır. Denek 30 saniye boyunca sırasıyla ekranda slalom şeklinde görünen
kutucukların üzerinden öne geriye hareket ederek
geçmeye çalışır. 30 saniye içinde 13 adet kutucuk
görüntülenir. Sonuç olarak alet gezinme uzunluğu
(egzersiz sırasında yapılan toplam derece sayısı) ve
hata sayısı olarak iki sonuç verir. Çıkan iki değer
ölçüm formuna kaydedilir.
BASİT REAKSİYON ZAMANI ÖLÇÜMÜ
Ayırt edici reaksiyon zamanının ölçülmesi, çocuğun ışıklı ve sesli uyaranlara yanıt verme süresini
belirlemek amacıyla reaksiyon zamanı ölçüm cihazı “Digital-Type Discriminative Reaction Tester”
öğrencilerin boylarına uygun bir masanın üzerine
kurulur, aletten 1,5 metre uzağa aletin sağ el, sol el
ve baskın ayak butonları yerleştirilir ve çocukların
kendi boylarına uygun sandalyeye oturmaları sağlanır. Aletin önce hazırlık butonuna basılır ve çocuğun deneme yapması sağlanır, anında dönütlerle
çocuğun yanlış anladığı veya anlamadığı yerler tekrar anlatılır. Daha sonra asıl ölçüme geçilir. Çocuk
10 deneme yapar ve ölçümler kaydedilir.
MOTOR BECERİ
Çocukların algısal motor beceri öğrenimlerinin ölçülmesi amacıyla “Phepple-Type Stabilimeter
Motor Beceri Ölçüm Cihazı” çocukların boyuna uygun bir masaya yerleştirilir. Çocuk bir kez
kronometre olmadan aleti dener. Başla komutu ile
kronometreye basılır ve çocuk bitirdiğinde kronometre durdurulur. Ölçümler iki kez tekrarlanır ve
kronometre süreleri ile hata sayısı kaydedilir.
EL-GÖZ KOORDİNASYONU
Çocukların algısal motor beceri öğrenimi ve el göz
koordinasyonunun test edilmesi amacıyla “Coordination Tester” kullanılmıştır. Ölçüm aleti anaokulu
çocuklarına uygun bir masanın üzerine yerleştirilir. Her çocuk için yeni bir ölçüm kâğıdı kullanılır. Araştırmacı, kalemi kâğıdın başlangıç bölümüne gelecek şekilde ayarlar. Kronometreyi sıfırlar. Başla komutu ile kronometre çalıştırılır. Her
bir çocuk için iki kez ölçüm yapılır. Kronometre
süresi kaydedilir.
DİKKAT TESTİ
Çocuklarda süreye karşı el becerisinin ölçülmesi
amacıyla dikkat testi çocukların kendi boylarına
uygun masaya yerleştirilir. Başla komutu ile çocuk
dikkat düzeneğine kutucukları yerleştirmeye başlar. Kutucukların tamamı yerleştirildiğinde kronometre durdurulur. Test iki kez tekrarlanır ve
süreler kaydedilir.
İSTATİSTİKSEL ANALİZ
Araştırmaya katılan tüm grupların ölçümlerinde ilk
önce tanımlayıcı istatistikler yapılmıştır. Anlamlılık düzeyi tüm testler için p<0,05 alınmıştır. Araştırmaya katılanların cinsiyetlerine ve jimnastik
antrenmanına katılım durumlarına göre denge, reaksiyon zamanı ve motor beceri sonuçları arasındaki farkın belirlenmesi için çok yönlü varyans
analizinin Hotelling’s Trace bölümü kullanılmıştır.
Katılımcıların cinsiyetlerine ve jimnastik antrenmanına katılım durumlarına göre dikey sıçrama,
durarak uzun atlama, el-göz koordinasyon ve dikkat değerleri arasındaki farkın belirlenmesi için
tekrarlı ölçümlerde varyans analizi kullanılmıştır.